Zonder te vragen. Alsof je niet bestaat. Wat doet dat met je?

Je wordt zomaar in je rolstoel weggereden of ineens geduwd, zonder overleg. Herkenbaar? Mijn rolstoel is een verlengde van mijn lichaam. En ongevraagd aan mijn rolstoel komen is hetzelfde als ongevraagd mijn lichaam aanraken. Wat je dus (meestal) niet doet, wat mij betreft.

‘Wat handig dat je die duw-stangen in hoogte kunt verplaatsen!’ zegt mijn fysiotherapeut. Ik ben in de oefenzaal, één van mijn oefeningen aan het doen. Het is inderdaad handig, dan kan iemand me duwen als dat nodig is. Al ken ik ook mensen die de duw-stangen van hun stoel hebben laten verwijderen.

Jij zit in een rolstoel, dus jij hebt hulp nodig
Door de vraag van mijn fysio gaan mijn gedachten terug naar een vakantie, een aantal jaar geleden. Waar weet ik niet meer, maar ik was daar druk bezig een heuvel op te rijden toen ik ineens voelde dat het een stuk makkelijker ging. Een mannenstem zei; “Zal ik even helpen?” ‘Dat doe je al, slimme, de vraag nu stellen heeft niet zoveel zin meer!’ Tegen hem zei ik dat dat niet hoefde. Hij mompelde iets en liet los.
Een ander voorbeeld: het is aan een tafel handiger dat je niet híer maar dáár zit en dus word je even verreden. Zonder tekst en uitleg. Gaat makkelijk bij een stoel waar vier wielen onder zitten. Dat er een mens in die stoel zit, is even niet belangrijk. Alsof je niet bestaat, alleen het voorwerp is op dat moment zichtbaar en daar moet iets mee.

Voor veel rolstoelers zijn deze voorbeelden herkenbaar. Mensen gaan je zonder te vragen gewoon duwen en stellen dán pas de vraag of ze moeten helpen. Ze gaan er al van uit dat je hulp nodig hebt om die heuvel op te komen. Vullen al het antwoord ‘ja’ in. Vragen is in hun ogen dus niet nodig. ‘Jij zit in een rolstoel, dus jij hebt hulp nodig en die ga ik jou geven’. Punt.

Stekels opzetten
De mompelende, bijna beledigde reactie van de man is geen uitzondering. Ik denk dat zeven van de tien keer dit de reactie is wanneer jij als rolstoeler aangeboden hulp beleefd afwijst. En als je er iets van zegt dat je zomaar wordt verreden, krijg je een verbaasde blik of beledigde reactie als antwoord.
Dit deel ik ook met mijn fysio en hij zegt:  ‘Iemand die op een bureaustoel zit, ga je toch ook niet zomaar een duw geven of ongevraagd verplaatsen?’ Mee eens, maar dáár denken mensen niet aan op zo’n moment! In hun ogen zijn ze je aan het helpen. Dus mag jij niets anders doen dan dat accepteren en dankbaar zijn.

Hoe kun je mensen duidelijk maken dat wat ze doen dus echt niet kan? Wat als jij als loper zoiets zomaar bij een andere loper zou doen? De kans is behoorlijk groot dat de ander dan tegen je gaat schreeuwen of schelden. Je doet ’t dus niet en blijft van de ander af.
Het voorbeeld van de bureaustoel vind ik een hele goede; vervang ‘rolstoel’ door iets wat herkenbaar is voor een loper. Dán valt het kwartje misschien wel! Ik heb het wel eens vaker zo uitgelegd, maar altijd achteraf aan anderen. Plus ik bedenk pas later wat mijn reactie had moeten zijn. Meestal is die wat pittiger dan op het moment zelf. Ik ben te netjes, kom dan niet voor mezelf op. Iets om in het vervolg te veranderen!

Afblijven!
Het is niet alleen bloedirritant dat mensen zomaar aan je komen, het is ook best eng. Want zodra iemand jou gaat duwen, ben jij de controle kwijt. Wat doet dat met iemand?
Ik kreeg een keer van mijn vader een artikel doorgestuurd van de rubriek ‘Ouch!’ op BBC.com. Daarin vertelt een vrouw dat iemand haar ineens een eind weg rolde, omstanders deden niets. Ondanks haar roepen om hulp. Na dat incident werd ze banger op straat; schoot in de stress wanneer ze voetstappen achter zich hoorde. Dát is me nog nooit overkomen gelukkig, maar haar reactie kan ik me levendig voorstellen.
Haar partner bedacht iets om te voorkomen dat mensen zomaar aan haar gaan zitten.
Nu denk jij misschien: ‘Aan haar? Ze komen toch niet echt aan haar?’ Jawel, want haar rolstoel is een verlengde van haar lichaam. Ongevraagd aan haar (of aan mijn) rolstoel komen is hetzelfde als ongevraagd een lichaam aanraken. Wat je dus (meestal) niet doet.
Terug naar het artikel. Haar partner maakte ‘spikes’; handvatten met stekels die ze om haar duw stangen heeft gedaan. Die stekels zijn niet zó scherp dat ze andere mensen beschadigen, maar moeten ervoor zorgen dat ze niet meer ongevraagd aan haar komen.

#JustAskDontGrab
Daar gaat het om. We zijn níet tegen hulp, wél tegen ongevraagde aanraking. Jammer dat deze ‘stekels’ dan nodig zijn om dat duidelijk te maken. Of ik ze ook zou willen hebben? Ja en nee. Ja, om er inderdaad van af te zijn dat mensen zomaar aan me komen. En nee, omdat ik juist het gesprek over zoiets aan wil gaan. Maar als ik zoiets wél zou doen, levert dat vast ook weer reacties op en daar kunnen weer interessante gesprekken uit komen…
Ik ben er duidelijk nog niet uit. Nu zijn ze ook nergens te verkrijgen, maar ik kan ze altijd laten maken.

Wil je reageren op deze blog? Stuur een mail naar [email protected] onder vermelding van ‘Blog Petra’.

Foto: Evelyn Koelewijn