Boekrecensie | Erg hè? Uit het leven van een rolmodel

Petra Jorissen (70) journaliste, neerlandica en Afrika-ganger, rolstoelvrouw en dwarsleasiemens heeft een autobiografische roman geschreven naar aanleiding van haar verblijf in een revalidatiecentrum. Petra noemt haar roman zelf autofictie. De hoofdpersoon in de roman Julia is losjes gebaseerd op het leven van Jorissen zelf. Karen Mogendorff schreef een recensie.

Julia als rolstoelvrouw en dwarsleasiemens wordt enkele maanden met de nodige tegenzin opgenomen in het revalidatiecentrum vanwege schouderklachten. Naast revalideren – Julia’s revalidatie komt zeer spaarzaam aan bod – besteedt Julia haar tijd vooral aan het observeren en optekenen van het leven in het revalidatiecentrum in al haar diversiteit. Verse dwarsleasiemensen en bewoners met amputaties als wel als haar bedburen komen aan bod die ze ontmoet in de eetzaal, de gang, op zaal of in het café van het revalidatiecentrum. Met ironie en humor bespreekt Jorissen via Julia opvattingen, achtergronden van en interacties met de kleurrijke tijdelijke bewoners van het revalidatiecentrum. Daarbij spaart ze zichzelf niet. De roman eindigt met het vertrek van Julia uit het revalidatiecentrum.

Deze observaties, interacties en overpeinzingen over het revalidatiecentrum en haar bewoners worden afgewisseld met terugblikken op Julia’s jeugd in Brabant. Als lezer leer je daardoor Julia beter kennen en begrijpen en krijgt de roman ook een extra dimensie.
De verschillende hoofdstukken zijn veelal thematisch opgezet of focussen op een van de bewoners. Ze zijn los van elkaar te lezen, al zit er wel een duidelijk chronologie in de verzameling korte verhalen over de bewoners van de mini-samenleving die het revalidatiecentrum. Gaandeweg leert de lezer vooral Julia en haar bedburen beter kennen.

Naast individuele issues en geschiedenissen van bewoners en van hoofdpersoon Julia, komen ook disability gerelateerde issues zoals een classificatie van mensentypen op basis van hun bejegening van de gehandicapte medemens aan bod. Het ‘Erg hè!’ in de titel verwijst bijvoorbeeld naar wat het valide menstype vaak achter de rug of de rolstoel van mensen met een beperking roept. Het ‘Uit het leven van een rolmodel’ verwijst ook naar hoe mensen zonder beperking vaak mensen met een beperking zien en wat Julia ook – zo leren haar memories – vaak naar het hoofd heeft gekregen. Iets wat Julia en vele anderen met een beperking zich niet in kunnen vinden, al kan het natuurlijk erger. Nu eens expliciet dan weer impliciet neemt Erg hè!  de blik van de valide ander op ‘invaliden’ op de hak.

De roman wordt echter nooit te zwaar op de hand, het is humor met ernst die vooral herkenning zal oproepen bij mensen met levenslange en levensbrede beperkingen. Het laatste mede omdat de beschrijvingen en belevenissen duidelijk geworteld zijn in het echte leven met een aangeboren beperking. Ook de lezers die in Brabant zijn opgegroeid zullen het nodige herkennen. Voor de lezers die niet bekend zijn met het leven in een revalidatiecentrum is deze roman, denk ik, eerder een onderhoudende eyeopener. Jorissen nodigt uit tot lachen over de gebrekkige menselijke staat van eenieder of ze nu een handicap hebben of niet. De roman benadrukt vooral dat we bovenal mensen blijven of we nu door een ongeluk of ziekte een blijvende beperking oplopen of zelfs afscheid moeten nemen van het leven. Deze humoristische kritiek en relativering inéén is niet iedere schrijver gegeven.

Tot slot, wil ik de mooie taalkundige vondsten van de schrijfster noemen zoals bedbuurman, verse dwarsleasiemensen en validies. Erg hè! is al met al een roman die iedereen met of zonder beperking wat te bieden heeft.

Jorissen, P. (2020). Erg hè! Uit het leven van een rolmodel. Een revalidatieroman.  Uitgeverij de Graaff. ISBN 978-94-93127-04-3.